🖋️عادل عکرش ( پژوهشگر مدیریت شهری) – نابرابری اجتماعی و توسعه نامتوازن در استان خوزستان یکی از چالش‌های بزرگ این منطقه است که به شدت بر ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن تأثیر گذاشته است. خوزستان، با وجود منابع طبیعی فراوان مانند نفت، گاز و زمین‌های کشاورزی حاصلخیز، به دلیل ضعف در مدیریت منابع و نبود برنامه‌ریزی جامع، با شکاف‌های عمیق توسعه‌ای مواجه شده است. این نابرابری‌ها در ابعاد مختلفی نظیر اقتصادی، آموزشی، زیرساختی و حتی زیست‌محیطی قابل مشاهده هستند. شهرستان‌های مختلف استان، از جمله اندیکا، کارون و شادگان، با مشکلات متعددی همچون فقر شهری، بیکاری گسترده و کمبود خدمات اولیه روبرو هستند، در حالی که برخی مناطق دیگر از امکانات نسبی بیشتری برخوردارند.

یکی از عوامل اصلی این وضعیت، تمرکزگرایی در سیاست‌گذاری‌ها و بی‌توجهی به نیازهای محلی است. این تمرکزگرایی موجب شده که سرمایه‌گذاری‌ها عمدتاً در بخش‌های خاصی از استان انجام شود و بسیاری از مناطق دیگر از روند توسعه عقب بمانند. این مسئله نه تنها شکاف اقتصادی را افزایش داده بلکه احساس تبعیض و نارضایتی اجتماعی را نیز تقویت کرده است. برای مثال، شهرهایی مانند مسجدسلیمان، هفتکل یا آغاجاری که زمانی قطب‌های صنعتی محسوب می‌شدند، اکنون با کاهش فعالیت‌های اقتصادی و افزایش مهاجرت روبرو هستند. این وضعیت باعث شده که نابرابری فضایی میان مناطق مختلف استان به یک چالش جدی تبدیل شود.

علاوه بر این، ضعف در مدیریت شهری و ناکارآمدی در اجرای پروژه‌های توسعه‌ای نیز به تشدید این نابرابری‌ها کمک کرده است. بسیاری از طرح‌هایی که برای بهبود زیرساخت‌ها یا ارتقای کیفیت زندگی مردم طراحی شده‌اند، به دلیل نبود منابع مالی کافی یا مدیریت نامناسب و عدم هماهنگی بین نهادهای اجرایی به نتیجه نرسیده‌اند. برای نمونه، پروژه‌های مربوط به تأمین آب شرب یا بازسازی شبکه‌های حمل‌ونقل شهری اغلب با تأخیرهای طولانی مواجه می‌شوند که این امر کیفیت زندگی مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آشفتگی مدیریت شهری و نارسایی خدمات عمومی در برخی شهرها مانند اهواز صدای تعداد زیادی از شهروندان را درآورده است.

یکی دیگر از عوامل مؤثر در بروز نابرابری اجتماعی در خوزستان، آلودگی محیط زیست ناشی از فعالیت‌های صنعتی بی‌رویه است. صنایع نفتی و پتروشیمی، با تولید آلاینده‌ها و تخریب محیط زیست نه تنها سلامت جسمی مردم را تهدید کرده بلکه بر روحیه اجتماعی آنها نیز اثر منفی گذاشته‌اند. بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا و آب در بسیاری از مناطق استان شایع شده‌اند و هزینه‌های درمانی بالایی بر خانواده‌ها تحمیل کرده‌اند به طوریکه نگرانی از سلامتی فرزندان یکی از چالش های بزرگ ذهن خانواده‌ها شده است.

برای کاهش این نابرابری‌ها و دستیابی به توسعه پایدار در خوزستان، نیازمند رویکردهای جامع‌تر و علمی‌تر هستیم. سیاست‌گذاران باید برنامه‌هایی طراحی کنند که بر اساس نیازهای واقعی هر منطقه باشد. تقویت زیرساخت‌ها، آموزش مهارت‌های شغلی برای جوانان محلی و حمایت از سرمایه‌گذاران داخلی می‌تواند نقش مهمی در کاهش شکاف توسعه ایفا کند. همچنین توجه به مسائل زیست‌محیطی، اجرای سیاست‌هایی برای کاهش آلودگی و بازتعریف جدی از اهمیت حفظ محیط زیست و عدم تسامح در برابر فشار سیاست‌گذاری‌های متمرکز می‌تواند کیفیت زندگی مردم را بهبود بخشد.

همکاری دولت و بخش خصوصی، فعالیت آزادانه رسانه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد برای حل مشکلات ساختاری استان ضروری است. تنها با اتخاذ رویکردهای عادلانه و متوازن می‌توان امید داشت که خوزستان به مسیر توسعه پایدار بازگردد و نابرابری‌های اجتماعی کاهش یابد.