سجاد عابدی – هوش مصنوعی به عنوان ابزاری جدید که هنوز بسیاری از وجوه آن ناشناخته است، به هر حوزه‌ای که ورود کند می‌تواند حساسیت‌هایی را برانگیزد و نگرانی‌های را ایجاد کند، اما شاید حساس‌ترین حوزه‌ای که بیم آن می‌رود مضرات هوش مصنوعی در آن بیش از مزایایش باشد، عرصه سیاست است.

تا کنون سیاستمداران و پژوهشگران سیاسی بسیاری در مورد توسعه روزافزون و بی‌قاعده هوش مصنوعی هشدار داده و خطراتی را برای ورود آن به سیاست ترسیم کرده‌اند. «هنری کیسینجر»، وزیر اسبق امور خارجه آمریکا، از آن دسته پژوهشگرانی بود که دید مثبتی نسبت به ورود هوش مصنوعی به سیاست نداشت. او بر این اعتقاد بود در شرایطی که احتمال جنگ چین و آمریکا وجود دارد، هوش مصنوعی می‌تواند به یک تسلیحات دیجیتالی در دست قدرت‌های بزرگ تبدیل شود؛ سلاحی که به اعتقاد کیسینجر از بمب اتم هم مخرب‌تر خواهد بود، زیرا هیچ گونه تفکر و شعور انسانی پشت آن وجود ندارد.

جهان سیاست، مانند بازی شطرنج است که مبتنی بر ارزیابی سناریوها و پیش‌بینی بهترین واکنش یا بهترین حرکت مهره‌ها است؛ اما شطرنج جهان سیاست، پیچیدگی بیشتری دارد؛ به‌نحوی‌که بازیگران زیادی با ترجیحات آشکار و نهان در آن شرکت دارند که رویکردهای اعلامی و اعمالی آن‌ها به‌ضرورت یکسان نیست؛ تغییرات درونی در سیاست کشورها ازجمله جابجایی قدرت و دگرگونی ساختار منابع رانت، روی استراتژی‌ها، تاکتیک‌ها و رفتار بازیگران اثر می‌گذارد و نهایت این‌که درک تمایز بین سیگنال (علامت‌دهی برای انگیزش خاص یا ایجاد باوری خاص)، اطلاعات و تحلیل در سیاست خارجی، دشوار است. پیچیدگی وقتی بیشتر می‌شود که برای اتخاذ سیاست خارجی مناسب باید تمامی این نکات در یک تحلیل مبتنی بر آینده‌پژوهی مدنظر قرار گیرد. در روش‌های آینده‌پژوهی، روش‌های شبیه‌سازی بر اساس هوش مصنوعی ، مدل‌سازی بازی‌ها و سناریونویسی، از نظر ارائه تصاویر محتمل آینده، اولویت‌بندی، تعیین پیشران‌ها، تشریح روابط علت‌ومعلولی و امکان طراحی مکانیسم سیاست خارجی، از قابلیت بیشتری برخوردارند. امروزه نرم‌افزارها و هوش مصنوعی رایانه‌ای امکان کاربست دقیق این ابزارهای تحلیلی برای طراحی و پیشبرد سیاست خارجی را بیشتر کرده است.

مساله حکمرانی مبتنی بر هوش مصنوعی، یکی از اساسی‌ترین تحولاتی است که با سرعت گرفتن پیشرفت این فناوری، مورد توجه بسیاری از متخصصان قرار گرفته است. حکمرانی هوشمند به استفاده از فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی، برای بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری و مدیریت منابع در سطح دولتی و سازمانی اطلاق می‌شود. متولیان حکمرانی در این شیوه با بهره‌گیری از کلان داده‌ها و الگوریتم‌های پیشرفته، قادر هستند تحلیل‌های دقیقی از وضعیت موجود ارائه دهند و براساس این تحلیل‌ها، سیاست‌ها و تصمیمات کارآمدتری اتخاذ کنند. براساس داده‌های آماری، تعداد لوایح مرتبط با هوش مصنوعی در ۱۲۷ کشور جهان از یک‌مورد در سال ۲۰۱۶ به ۳۷مورد در سال ۲۰۲۲ رسیده و به طور خاص اتحادیه اروپا قانون هوش مصنوعی خود را تصویب کرده است؛ قانونی که نخستین قانون جامع فناوری مذکور به شمار می‌رود.

هوش مصنوعی به‌عنوان یک محرک تحول‌آفرین، پتانسیل بالقوه‌ای برای ارتقای کیفی تصمیم‌گیری در سطوح مختلف حکمرانی دارد. هوش مصنوعی به ابزاری قدرتمند برای مدیریت هوشمندانه بحران‌ها تبدیل شده است. با بهره‌گیری از الگوریتم‌های یادگیری تقویتی، سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند راهکارهای بهینه‌ای را برای پیشگیری، تشخیص زودهنگام و پاسخگویی موثر به بحران‌ها ارائه دهند. علاوه بر این، هوش مصنوعی می‌تواند در حوزه‌های مختلفی مانند سیاستگذاری، مدیریت شهری و خدمات عمومی، با ارائه بینش داده‌محور، تصمیم‌گیری‌ها را دقیق‌تر، شفاف‌تر و کارآمدتر سازد. بنابراین، به‌جرات می‌توان یکی از کاربردهای برجسته هوش مصنوعی در حکمرانی هوشمند را تحلیل داده‌ها و پیش‌بینی روندها دانست. الگوریتم‌های هوش مصنوعی با بررسی کلان‌داده‌ها و شناسایی الگوهای پنهان، روندهای آینده را با ضریب خطایی قابل چشم‌پوشی، پیش‌بینی می‌کنند. این قابلیت به دولت‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا تصمیمات راهبردی مناسب و مطلوبی اتخاذ کنند و برنامه‌ریزی بلندمدت بهتری داشته باشند.

در دوره‌ای که سیاست خارجی در حال حرکت به سمت الگوریتم‌هایی است که هدف آن‌ها تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، پیش‌بینی وقایع و مشورت دادن به دولت‌هاست، هوش مصنوعی می‌تواند در زمینه‌های مختلفی در سیاست خارجی استفاده ‌شود. مدیریت انتظارات عمومی در یک کشور دیگر، تصمیم‌گیری بر اساس سناریوسازی و تحلیل علائم دریافتی از سخنرانی‌ها و مواضع مقامات کشورهای دیگر ازجمله مهم‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در سیاست خارجی است. البته درک درست از موضوع مورد تحلیل در سیاست خارجی،